Door redacteur Lambert Teuwissen
/bin/rm -r -f *. Meer was er niet nodig om Toy Story 2 onherroepelijk te wissen. Met die simpele code werd 90 procent van alle computeranimaties gewist uit het systeem van filmmaatschappij Pixar. Woody, Buzz, Jesse, 30 manjaren aan werk. Weg.
Pixar-oprichter Ed Catmull beschrijft in zijn nieuwe boek Creativity, Inc. de paniek die hij voelde toen vervolgens ook nog eens bleek dat het back-upsysteem niet had gewerkt. En hoewel hij meteen alles in het werk stelde om dit nooit meer te laten gebeuren, deed hij een ding niet: een schuldige zoeken.
“Iedereen wil goed werk leveren”, legt hij uit. “Het was niet één persoon die iets fout deed, het was een reeks. We hadden back-ups niet gecheckt en een systeem opgezet waarin deze fout mogelijk was. Als groep zaten we fout, dus we moesten het als groep nu beter doen.”
Lelijke baby’s
Er is veel ruimte om te vallen en weer op te staan bij Pixar. Catmull heeft het bewust ingebouwd in het werkproces van de animatiestudio. “In het begin zijn al onze films slecht”, zegt hij stellig. Het bedrijf heeft er zelfs een naam voor: ugly babies.
“Het idee achter de lelijke baby’s is dat als je iets creatiefs doet, het niet volmaakt uit je gedachten wipt. Het moet een herhalend proces zijn van schaven en veranderen.”
Toy Story, Cars, Finding Nemo, allemaal succesverhalen die ooit niet om aan te zien waren. “Men heeft vooral een misvatting over hoe onze films tot stand komen. Mensen beoordelen het op het uiteindelijke resultaat, maar hebben geen oog voor het proces dat eraan voorafging.”
Zaadje
Als voorbeeld noemt hij Up, het ontroerende verhaal over een tachtiger die eindelijk zijn gedroomde ontdekkingsreis gaat maken. Dat ging ooit over een koning in een luchtkasteel, wiens zonen moesten bepalen wie hem zou opvolgen. Het enige dat ervan overbleef, was de titel en een slungelige vogel.
“We zijn nog nooit met een idee begonnen. We beginnen altijd met een persoon die een verhaal wil vertellen. Een regisseur met passie, dat is onmisbaar. Die passie is het zaadje waar de film uit groeit.”
Catmull geeft zijn mensen veel kansen om dat zaadje op te kweken. “We moeten vertrouwen op de geestdrift van het team. Hoe goed werken de collega’s samen? Lukt het hen om problemen op te lossen? Is het team in staat iets los te laten als het niet werkt? We grijpen alleen in als het team een punt bereikt waar het niet verder komt en niet in staat is los te laten.”
Crisis omarmd
Die conclusie moet zeker niet te snel worden getrokken. Een team mag zich vertillen. “Het zal je nooit lukken iets goeds te maken door het probleem te omzeilen, door te proberen het moeilijkste werk over te slaan. Als je crises probeert te vermijden wordt het behoudend, gekunsteld en ouderwets.”
“Ik ben van mening dat we af en toe een crisis nodig hebben. Mensen die dat meemaken, leren iets en raken onderling verbonden. Waar je op hoopt, is een crisis van de juiste omvang. Eentje waar het bedrijf niet aan ten onder gaat, maar die mensen verbindt.”
Het idee dat die geboortepijnen erbij horen, is inmiddels goed doorgedrongen in de bedrijfscultuur van Pixar. Toen Catmull na Toy Story 3 opmerkte dat de ploeg geen enkele ramp had hoeven doorstaan, werd hem dat niet in dank afgenomen. “Men dacht dat ik meende dat ze niet zo hard hadden gewerkt als hun collega’s.”
Succes gewantrouwd
Catmull is zelfs wantrouwend over succes. “Door succes kun je de verkeerde conclusies trekken. Mensen raken erdoor verblind”, zegt hij. Hij wijst erop dat gelauwerde bedrijven vaak ten onder gaan aan zelfingenomenheid, die is ontstaan door hun succes.
“Sommige mensen menen dat wij het trucje doorhebben. En dat is nou juist niet zo. Maar we zijn wel een groep die constant zoekt naar het antwoord.”
Liftproef
Door moeilijkheden niet uit de weg te gaan maar juist te omarmen, heeft Pixar zijn unieke, anarchistische stijl ontwikkeld, meent Catmull. “Het is belangrijk een balans te vinden. Als je van alles een duidelijk commercieel succes wilt maken, verlies je je artistieke integriteit. Maar je wil ook niet zo kunstzinnig zijn dat de films niemand meer aanspreken.”
“Iedereen wil vaak dat een idee de ‘liftproef’ kan doorstaan: een kort en bondig idee dat je kunt uitleggen in de tijd dat je in een lift staat. Maar dat is een garantie voor een slap aftreksel. Als je iemand zo moet overtuigen, dan verwijs je vaak naar dingen die al bestaan. En dan maak je dus eigenlijk een kopie.”
“Als je iets bedenkt dat je niet makkelijk kan uitleggen, dan heb je de mogelijkheid iets te doen dat origineel is. Ideeën die niet voor de hand liggen, zoals een vuilniswagen die verliefd raakt op een robot.”
Toy Story 2 gered
Overigens kwam het met Toy Story 2 uiteindelijk nog goed. Een productiemedewerker herinnerde zich dat ze vanwege haar zwangerschapsverlof een half jaar eerder stiekem elke week alle files naar haar thuiscomputer liet overschrijven, zodat ze er daar ook aan kon werken.
De pc werd onmiddellijk naar Pixar gehaald, vastgezet in de autogordel en gewikkeld in doeken, in een auto met knipperlichten aan. “Alsof ze een farao naar binnen sjouwden”, beschrijft Catmull de aankomst.
Tot vandaag de dag weet Catmull niet wie de fatale toetsencombinatie intypte. “Als we een persoon hadden gestraft, was dat een verkeerd signaal geweest. Als je niet met je vingers wijst, geeft dat vertrouwen.”
Ed Catmull – Creativity, Inc. – Lev. Boeken – ISBN: 9789044966725