Sinterklaas-van-nu deed het Slow

6 December, het heerlijke avondje is voorbij. De afgelopen weken werden er thuis schoenen gezet, tekeningen gemaakt, zelfs een vriendenboekje werd bij de deur gelegd voor de Sint. Wat was het ook dit jaar toch weer een heerlijk geheimzinnig feest! Het deed me denken aan mijn eigen vader die altijd een niet-zo’n-nette versie van “Sinterklaas is jarig!” zong. Angsten heb ik uitgestaan dat er een zwarte piet zou zijn die dat zou horen en die
dan dacht dat ik het had gezongen…. Kennelijk was ik toen nog in de veronderstelling dat Sinterklaas vooral keek naar hoe braaf ik was geweest. Mijn kinderen groeien niet op met zakjes zout en dat ze mee moeten in de zak mee naar Spanje.

Hoe is de Sinterklaas-cultuur veranderd in de loop van de eeuwen? Kunnen we lijnen trekken naar beschrijvingen van hedendaagse organisatieculturen?


Het begin Al lezende en zoekende op internet kom ik een gedichtje van Jan Schenkman (1806-1863) tegen. Jan Schenkman was een arts, maar is vooral bekend geworden om zijn gedichten en Sinterklaasliedjes die hij halverwege de 19e eeuw schreef. Hij schreef o.a. Zie ginds komt de stoomboot en het onderstaande

“Wie gluurt daar door het reetje, de deur is niet dicht! ‘t Is Sint Niklaas die luistert wat ieder verrigt. Wie traag is in het leren of stout is of boos, Sint Niklaas hoort alles, hij luistert altoos. Hem kan men niet foppen, geloof mij opregt. Wat hij niet gezien heeft, vertelt hem zijn knecht. ”


Machtscultuur De hele viering en beleving waren dus nogal machtsgericht: Sint en Piet zien alles, ook als mamma het niet ziet of als je het niet vertelt of als je jokt. Het kind is per definitie niet zonder zonde. De visie op opvoeden was uiteraard ook anders dan nu: braaf zijn en (lijf)straffen waren heel gewoon (vandaar ook de roe). Het was ook de tijd van de industriele revolutie en daarmee de ontwikkeling van machines: er ontstond een arbeidersklasse en de stoomboot deed zijn intrede in het verhaal. Binnen de industrie was er sprake van een machtsgerichte organisatiecultuur. Op het platteland werd tot dan toe het Sinterklaas-feest ook anders gevierd: daar verkleedden oudere jongens zich en mannen, schminkten zich zwart en trokken langs de deuren op zoek naar stoute kinderen. Door de boekjes van Schenkman en het vieren van Sinterklaas op school kon de burgerij dit onbeschaamde feest op het platteland ‘beschaven’.


Taak-cultuur De Sint van na de Tweede Wereldoorlog gaf niet alleen lekkers meer, maar begon na zelfgemaakte cadeaus ook gekocht speelgoed aan brave kinderen te geven. Het straf-element werd
minder, het belonen van brave kinderen veranderde van vorm. Het Sinterklaasfeest werd meer resultaatgericht: als kind doen wat er van je verwacht wordt. Wellicht logisch gezien de heropbouw van Nederland na
de oorlog, de verzuiling en de visie op opvoeden: de Sint geeft weinig complimenten omdat kinderen hierdoor arrogant zouden kunnen worden en naast hun schoenen zouden kunnen gaan lopen.


Persoonsgericht en slow management En de Sint-van-nu? De Sint van nu is een persoon die waarde hecht aan zijn relatie met alle kinderen. Hij probeert deze zo persoonlijk mogelijk vorm te geven door interesse te hebben voor belangrijke gebeurtenissen in het leven van kinderen. Kinderen hoeven niet alleen maar meer braaf
te zijn : grote mensen hebben ook hun fouten. Sinterklaas ziet nu dat mensen (dus volwassenen en kinderen) allemaal talenten hebben die benoemd mogen worden in gedichten en surprises. Kinderen en volwassenen
zijn gelijkwaardiger dan ooit tijdens het Sinterklaasfeest van nu. Sinterklaas is een leider geworden die alle volwassenen en kinderen aan zich bindt door oog te hebben voor wat ze zijn en niet zozeer aan wat
hun gebreken zijn, dus wat ze niet zijn. Alle kinderen en ouders zijn belangrijk bij het feest.


Van knecht tot P.A. De relatie tussen de Sint en zijn Pieten is ook gelijkwaardiger geworden. Was er in de eerste eeuwen sprake van een machtsverhouding tussen Sint en Piet, de Zwarte Piet-van-nu is een Personal Assistant (P.A.): hij zorgt ervoor dat Sint zijn werk kan doen en helpt de Sint mee met zijn werk. Piet klikt niet
meer aan de Sint, hij is dienstbaar aan Sint en kind, ook al lopen zaken soms niet helemaal vlekkeloos. Piet probeert zijn fouten op te lossen en is creatief. Maar let op: Piet is naast een harde werker ook iemand
met een hoog risico op burned-out: hij kan moeilijk de controle loslaten, is perfectionistisch en denkt dat hij onmisbaar is. Maar goed, dat zal een moderne Sinterklaas vast wel doorhebben ;-)


Toch vandaag nog even wat meer lezen over Sinterklaas? Mijn bronnen: Wikipedia, Meertensinstituut