Door de bank genomen

Minister Wouter Bos was afgelopen week ‘een organisatieactivist’ avant la lettre. In de toespraak ‘Zes vragen voor de bankensector’ voor Eumedion, de belangenvereniging van institutionele beleggers, ging Bos onder meer in op de vraag wat de aandeelhouder heeft gedaan als het gaat om het voorkomen en het managen van deze crisis. ‘Helaas, ik weet dat dat niet prettig is om te horen, is het antwoord: vrijwel niets.’ Sterker nog, zo zou ik eraan willen toevoegen, door de bank genomen zijn we allemaal drie keer door de bank genomen.

Een van die zes vragen van Bos was: ‘’Moeten we naar een systeem met Spaarbanken en Durfbanken?’’ De tijd om met het vingertje te wijzen wie precies nu de schuld heeft, lijkt me niet meer de toon waarop we met elkaar onze pensioenen en banen veilig moeten stellen. Ergens zit er een systeemfout en daar wil ik het hier over hebben. Zoals Michel Albert al zei: er zijn twee soorten kapitalisme en dat moeten we goed ‘verstaan’. Bos lijkt dat te begrijpen door voor te stellen met twee type banken te gaan werken. Ik zou echter daarnaast een ander voorstel willen inbrengen.

Marktwerking heeft als bijeffect dat vroeg of laat niet alleen de producten en diensten, maar ook de organisaties die ze voortbrengen zelf tot handelswaar verworden. Kijk momenteel naar het gesodemieter rond Essent en Nuon. In de business waarin organisaties zelf verworden zijn tot handelswaar (tot prooi) zit het grote geld.

In beursgenoteerde organisaties heb je twee groepen mensen die zich bezighouden met het bij elkaar brengen van vraag en aanbod. De een doet dat in termen van producten en diensten. Bijvoorbeeld meer auto’s met een A-label op de markt brengen omdat de klant daar naar vraagt. En een groep – daar waar de graaisalarissen zitten – die zich bezighoudt met het bedrijf zelf als handelswaar te beschouwen. Zij gebruiken er Angelsaksiche management buzzwords voor, zodat we het niet herkennen, maar ze stellen in feite: We moeten een minimale kwaliteit leveren zodat het geld wat we besparen naar de aandeelhouder kan. Want die aandeelhouder is hier de echte baas. De klant is dan (in termen van de BCG-matrix) een star, een cashcow om die doelstelling te realiseren en de dogs moeten bijvoorkeur wegwezen.

Ik denk niet dat we als oplossing in eerste instantie naar twee type banken moeten, geachte minister. Misschien later een keer. Eerst moeten naar twee type beursen. Een FastBeurs en een SlowBeurs. Bedrijven mogen kiezen op welke beurs ze genoteerd willen staan. Als je op de Slowbeurs staat, kun je niet ook op de Fastbeurs staan. Op de Slowbeurs wordt geld verdiend door bedrijven die vraag en aanbod bij elkaar te brengen van echte producten en diensten en dat ook als uitgangspunt kiezen voor hun bedrijfsvoering. Dit staat ook wel bekend als de reële economie. De door Wouter Bos bedoelde Spaarbanken bijvoorbeeld. De Durfbanken echter kunnen beter naar de Fastbeurs gaan. Daar zitten de mensen die geld met geld willen verdienen, inmiddels ook wel bekend als het zogenaamde Casinokapitalisme.

Duidelijk zal zijn dat institutionele beleggers niet eindeloos mogen beleggen op de Fastbeurs. Duidelijk zal ook zijn dat de regering bij geprivatiseerde bedrijven van te voren vaststelt op welke beurs zij mogen staat. Het is bijvoorbeeld onwenselijk dat de Rijkspostspaarbank, nutsbedrijven, zorg- en onderwijsinstellingen een prooi worden van de Fastbeurs. Maar bij een bedrijf als TomTom, als gecalculeerd risico, en bij de escapades met Nina Brink lijkt me dat geen enkel probleem. Casino-kapitalisten onder elkaar mogen best enorme winsten en verliezen maken.
Er zijn twee vormen van kapitalisme volgens Michel Albert, maak er dus ook twee verschillende aandelenbeurzen voor. Op de Slowbeurs mag je maar een beperkt aantal keren je aandelen verhandelen per jaar, op de Fastbeurs mag je zo vaak handelen als je wil. Zijn we gelijk een beetje van het hijgerige van die kwartaalcijfers af. Dat moet de basis van Slow Capitalism zijn.

Het lijkt me de hoogste tijd dit idee eens te gaan uitwerken. Want inmiddels moet u betalen bij het Spaarbankgedeelte voor simpele transacties en de kans is levensgroot dat de Durfbankgedeelte het geld ondertussen heeft belegd in hypotheekafval en uw pensioen heeft zoekgemaakt. Twee maal genomen door de bank. En als je dan ook nog aandeelhouder was van die bank, ben je drie genomen. Het kan, nog sterker, het mag niet waar zijn! Doe je best Wouter.

NB: Op 26 maart spreekt Michel Albert op het Rijnland congres. Net als de voormalig Belgisch premier Yves Leterme, die in Den Haag al eens eerder een pleidooi is komen houden voor het Rijnlands kapitalisme. Wouter Bos is helaas verhinderd. Maar dat komt een andere keer wel weer goed.